Een zeewier zonneblokker als vervanger voor de huidige zonnecrèmes: ‘Niet toxisch voor koraal’

By Elcke Vels

Waarom we over dit onderwerp schrijven:

Het gaat niet goed met de koraalriffen in de wereld. Innovaties, zoals een natuurlijke zonnebrand, kunnen helpen dat tegen te gaan.

Voor wie een middagje wil doorbrengen op het strand is zonnebrandcrème onmisbaar. Helaas zijn veel UV-blokkers schadelijk voor het milieu. In een onderzoeksproject van de Hanzehogeschool Groningen en NIOZ Yerseke wordt daarom de toepassing van een natuurlijke variant zonneblokker onderzocht. “Rood zeewier heeft een beschermingsmechanisme tegen de zon”, zegt Rob van Haren, lector Plantaardige Productie en Verwerking aan de Hanzehogeschool.

Het gebruik van een goede zonnebrandcrème is belangrijk voor de gezondheid van de huid, maar minder gezond voor het ecosysteem, zoals koraal en fauna. Niet voor niets deed Hawaii zonnebrandcrèmes die werken met een chemisch filter twee jaar geleden al in de ban, in een poging om de koraalriffen, die in volume in razend tempo afnemen, te beschermen. 

​In het onderzoeksproject ‘Porphyra, in het zonnetje’ op de Hanzehogeschool worden verschillende toepassingen van het gelijknamige rode zeewier onderzocht, met name in zonnebrandcrèmes. De UV-beschermende componenten in roodwieren zijn onder andere Mycosporine-achtige aminozuren (MAA’s) maar ook andere componenten. Hanze werkt daarbij samen met NIOZ, Seaweed Centre of Expertise in Yerseke. 

Van Haren: “Een tijd geleden kwamen Hanze-onderzoeker Jesse van Groenigen, en NIOZ onderzoekster Dorien Derksen op het idee om rood zeewier te gebruiken als de basis voor het maken van een zonneblokker. Het zeewier leeft in het intergetijdengebied, het gebied dat onder water staat bij hoogtij maar boven water komt bij laagtij. Rood zeewier is donker gekleurd en neemt veel warmte en straling op. Daarom heeft het een verdedigingsmechanisme voor zichzelf ontwikkeld tegen UV stralen wanneer het laagtij is. Als we kunnen bewijzen dat we deze zonwerende stoffen ook in kunnen zetten voor menselijk gebruik, dan hebben we een mooi alternatief gevonden voor de huidige zonneblokkers die niet ‘reef safe’ zijn.”

De juiste omstandigheden

Het zeewierproject loopt intussen een half jaar. Komende tijd wordt er onderzocht onder welke omstandigheden de plant het beste groeit en daarbij de zonwerende stoffen produceert. “Het zeewier maakt dit niet niet zomaar aan. Het gaat namelijk om complexe stoffen die heel energie-intensief zijn voor het organisme om te maken. Er moet een omgevingsprikkel aanwezig moet zijn om de stoffen uiteindelijk te maken, zoals droogval, de blootstelling aan UV-straling of een combinatie van de twee. Hoe we dit het beste kunnen aanpakken, dat gaan we komende tijd uitzoeken.” 

Vervolgens wordt het zeewier in grotere hoeveelheden gekweekt in zeewier basins in het Dubbele Dijk-gebied in Groningen. “We gaan minimaal een hectare aan zeewiervijvers neerleggen.” Als er uiteindelijk genoeg zeewier kan worden geproduceerd, wordt het uiteindelijk ook aantrekkelijk voor marktpartijen om het op industriële schaal te produceren, stelt Van Haren. Meerdere MKB-bedrijven, waaronder cosmeticabedrijf Dr. Jetske Ultee, sloten zich al aan bij het onderzoeksproject.  

Hoe sterk het zeewier de UV-stralen precies tegenhoudt wordt nog onderzocht. Ook kan de zonneblokker worden bijgemengd bij de huidige zonnebrandcrèmes, om op die manier de toxische effecten significant te verlagen, terwijl toch dezelfde zonbeschermingsfactor behouden blijft.

Nog meer toepassingen

De volle potentie van het zeewier wordt benut tijdens het onderzoeksproject. Naast de zonneblokker worden er nog vele andere componenten gewonnen voor waardevolle toepassingen. “We kunnen ook koolhydraten winnen. Dit zijn langketenige suikers die als prebiotica gebruikt kunnen worden. Ze blijken gunstig te zijn voor de micro organismen in de darmen. Ook blijven er eiwitten over die gebruikt kunnen worden in vleesvervangers. De rode kleurstof kan ingezet worden om kleding te kleuren of om lippenstift van te maken.” Uiteindelijk wordt de plant in zijn geheel gebruikt. Er blijft geen enkel afvalproduct over.

Europese goedkeuring

Het gebruik van rood zeewier in cosmetica is al toegestaan. Mocht de zeewier zonneblokker positief uit de testen komen, dan wordt er een vergunningsprocedure opgestart om het middel ook op de markt te kunnen brengen als UV-beschermer. “De Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) moet er een oordeel over vellen, zodat onze UV-blokker op het lijstje met officieel erkende producten komt te staan. Daar gaat enige tijd overheen. Maar zodra we goedkeuring krijgen, dan kunnen we snel de markt op.”