UPDATE: Lars Roobol van RIVM in Bilthoven wees ons erop dat het voorval wel degelijk al direct na het incident bekend was. Begin 2018 publiceerde de Volkskrant daar dit artikel over.
Vrijwel niemand die zich er bewust van was, maar in september 2017 trok een grote radioactieve wolk over Europa. Het was de ernstigste uitstoot van radioactiviteit sinds Fukushima in 2011. Tot nu toe heeft geen enkele staat er de verantwoordelijkheid voor genomen. Dankzij een vandaag gepubliceerde transnationale studie is nu voor het eerst meer over de omstandigheden aan het licht gekomen. Heel voorzichtig wordt richting zuidelijke Oeral gewezen.
De omvang van de radioactieve wolk was enorm. Het effect kon worden gemeten in grote delen van Midden- en Oost-Europa, Azië en het Arabisch schiereiland en was zelfs in het Caribisch gebied merkbaar. In de studie werden meer dan 1300 gemeten waarden geanalyseerd in heel Europa en daarbuiten. Zeventig deskundigen uit verschillende delen van Europa hebben gegevens en expertise geleverd.
Professor Georg Steinhauser van Universität Hannover, die de gegevens evalueerde, spreekt van de “waarschijnlijk grootste eenmalige ontsnapping van radioactiviteit uit een civiele opwerkingsfabriek”. Het ging daarbij om radioactief ruthenium-106. De maximale waarden waren 76 millibecquerel per kubieke meter lucht. Dit is honderd keer de waarde van de in Europa gemeten concentraties na Fukushima. De halveringstijd van de radioactieve isotoop is 374 dagen.
Ondanks de ongewoon hoge aanwezigheid van ruthenium-106, was in ieder geval de Europese bevolking niet in gevaar, zegt Steinhauser. De data-analyse liet een totale vrijgave zien van ongeveer 250 tot 400 Terabecquerel.
De vaststelling van de oorzaak
De deskundigen concludeerden dat het geen reactorongeval kan zijn geweest, maar eerder een ongeval in een opwerkingsfabriek. Doorslaggevend was de aanwijzing dat er geen andere radioactieve stoffen naast ruthenium waren gemeten. Daarnaast zegt Steinhauser:
“We hebben kunnen aantonen dat het ongeval plaatsvond tijdens de opwerking van verbruikte splijtstofelementen, in een zeer vergevorderd stadium van opwerking, kort voor het einde van de procesketen. Hoewel er momenteel geen officiële verklaring is, hebben we een vrij gedetailleerd idee van wat er zou kunnen zijn gebeurd.”
Bepaling van de oorsprong
De exacte oorsprong van de radioactiviteit is moeilijk te bepalen. De evaluatie van het concentratieverdelingspatroon en de atmosferische modellering suggereert echter een lozingsgebied in de zuidelijke Oeral. Hier bevindt zich de Russische kerncentrale Majak. Het is een opwerkingsfabriek waarin de op een na grootste nucleaire uitstoot in de geschiedenis (na Tsjernobyl en vóór Fukushima) al in september 1957 werd ontdekt. Op dat moment was een tank met vloeibaar afval van de plutoniumproductie geëxplodeerd, waardoor de regio massaal besmet was geraakt.
Tijdsbepaling
Het tijdstip van de publicatie zou beperkt kunnen worden tot de periode tussen 6 uur ‘s avonds op 25 september en de middag van 26 september. Dit wordt gerapporteerd door Professor Steinhauser, die de tijdsanalyse uitvoerde in samenwerking met Olivier Masson van Institut de Radioprotection et de Sûreté Nucléaire (IRSN) in Frankrijk. Als de releases in Fukushima en Tsjernobyl dagenlang doorgingen, was het deze keer een gepulseerde release, zegt Steinhauser.
De complete publicatie:
Masson et al. (2019): Luchtconcentraties en chemische overwegingen van radioactief ruthenium van een niet-aangemelde grote nucleaire uitstoot in 2017 In: Processen van de National Academy of Sciences of the USA (PNAS)
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
