De hagelbuien van 2016 in Someren en Luyksgestel staan voor velen nog scherp in het geheugen, al was het alleen maar omdat een jaar later nog steeds de helft van de getroffen huizen in plastic dakbedekking gehuld was. Elk jaar veroorzaken hagelbuien grote schade aan de landbouw en de economie in het algemeen. Er is dus alles aan gelegen meer inzicht te krijgen in het ontstaan van dit soort plotselinge buien, ook omdat dit gegevens oplevert voor schadepreventie.
Onderzoekers documenteren daarom elke ‘hagelgebeurtenis’, om zo steeds betere voorspellingsmodellen te bereiken. Hoe meer hagelbuien er gedocumenteerd zijn, des te beter dit werkt. Als extra middel is er nu een app die van elke burger een onderzoeker maakt. Iedereen kan nu hagelgebeurtenissen eenvoudig, snel en correct rapporteren. Vooralsnog is de app helaas alleen bruikbaar in Oostenrijk, maar ongetwijfeld is deze snel te kopiëren door Nederlandse hagelonderzoekers.
Klimaatverandering wordt ook weerspiegeld in de intensiteit van de hagelbuien: we kennen allemaal de verhalen over hagelstenen ter grootte van een tennisbal. Er zijn ook seizoensverschuivingen merkbaar; bij hagelonderzoek wordt ervan uitgegaan dat het onweer van mei tot september duurt. In 2019 begonnen de eerste hagelbuien echter al in april. Bijzonder hevige hagelbuien werden in mei geregistreerd. In Oostenrijk moesten de hagelbuienbestrijdingsvliegtuigen dagelijks de lucht in. De snel veranderende situatie stelt ook hagelonderzoek voor nieuwe uitdagingen.
Intensivering van de gegevensverzameling
“Hoe meer informatie we hebben, des te kansrijker de ontwikkeling van nieuwe anti-hagelinstrumenten zal zijn,” legt Helmut Paulitsch van het Instituut voor Hochfrequenztechnik aan de Technische Universiteit van Graz. Hij en zijn team hebben in het voorjaar van 2018 al het platform HeDi (“Hagelereignis Dateninterface“) opgestart, een project voor het verzamelen van hagelgegevens met de hulp van vrijwilligers in de provincie Stiermarken. Met formulieren kunnen lekenonderzoekers informatie rapporteren over het tijdstip, het type en de duur van het evenement, de grootte van de hagelstenen en eventuele schade.
Vrijwillige onderzoekers
Er is nu een app ontwikkeld om het project in heel Oostenrijk te lanceren en verder te brengen. De gegevens worden verzonden via ssl-codering en worden na een plausibiliteitscontrole opgenomen in de voorspellingsmodellen. De gemelde hagelbuien kunnen vervolgens tot op straatniveau door iedereen worden bekeken op de HeDi-website.
Daarnaast zijn er vanaf komend najaar informatiebijeenkomsten aan de TU Graz. Deze zijn bedoeld om vrijwillige onderzoekers inzicht te geven in het onderzoek en de mogelijkheid te bieden van een persoonlijke uitwisseling met de wetenschappers.
Hoe hagel zich ontwikkelt
Hagelbuien ontstaan wanneer waterdruppels in een wolk door de wind in extreem koude gebieden binnendringen. Op basis van kristallisatiekernen leidt dit tot de vorming van hagelstenen. Als er maar een paar van deze kernen in wolken zijn, kunnen de hagelstenen snel groeien. Zodra ze niet meer gedragen worden door de opwaartse luchtstromen, vallen ze als hagelstenen op de aarde.
Helmut Paulitsch onderzoekt de hagelvorming vanuit het perspectief van weerradartechnologie, die het mogelijk maakt om neerslaggebeurtenissen op grote schaal te registreren. Samen met zijn team heeft hij al twee softwareprogramma’s ontwikkeld: WIIS visualiseert gegevens van weerradar, HAILSYSYS analyseert weergegevens en vergemakkelijkt de beoordeling van de kans op hagel in onweerscellen.
Deze twee programma’s maken het mogelijk om de hagelbestrijdingspiloten naar kritieke onweerscellen te leiden. Hun taak is om de onweerscellen met een zilverjodide-acetonoplossing te bespuiten. Dit werkt als een kristallisatiekern en leidt tot een snellere vorming van hagelstenen. Als gevolg daarvan blijven deze kleiner en veroorzaken ze dus minder schade als ze op de aarde vallen.
Informatie voor de piloten
HAILSYSYS is gebaseerd op meteorologische gegevens, 2D- en 3D-weersradargegevens, alsook op vliegtuigposities en informatie over agrarische schade. In de weerradarscans is vooral de hagelvorming in tegenstelling tot regendruppels duidelijk zichtbaar.
De 2D-milieuscans van de antihagelradar worden om de veertig seconden bijgewerkt en stellen beide programma’s in staat om de bewegingsrichting en de dimensie van de onweerscellen te berekenen. Deze gegevens worden gebruikt om de piloten van het hagelverdedigingssysteem te instrueren.
De app is verkrijgbaar in Google Play en Apple AppStore, maar vooralsnog alleen in Oostenrijk te gebruiken.
