Nederlandse deeptech scaleups op zoek naar aandacht van politiek en investeerders

By Bart Brouwers

Het contrast was niet te negeren: terwijl de top van de Nederlandse deeptech scale-ups een wanhopig pleidooi hield om de zo gewenste aandacht te krijgen van politiek en investeerders, was de belangstelling voor die boodschap in het zaaltje bij Nieuwspoort zo groot dat er niet eens voor iedereen een stoel was. Er waren politici, investeerders, ambtenaren, ondernemers en journalisten: precies het publiek waar de boodschap van de NTS Tech Champions voor bedoeld was. En toch voelde het voor alle aanwezigen alsof dit nou net niet de mensen waren die overtuigd moesten worden.

De bijeenkomst in Nieuwspoort had namelijk een hoog ‘preken-voor-eigen-parochie’-gehalte. Iedereen sprak elkaar met de voornaam aan, niemand had een introductie nodig. We zagen politici en medewerkers van EZ die toch al sympathiek stonden tegenover de wens om een consistent en innovatie-vriendelijk beleid. We hoorden investeerders die al uitgebreid hadden laten zien dat deeptech scale-ups hoog op hun prioriteitenlijstje staan.

Techleap was er met Constantijn van Oranje en VNO-NCW met Ingrid Thijssen: zij dragen al vele jaren de kerngedachte van het manifest uit. En de aanwezige ondernemers, tja, dat waren vooral de afzenders van de boodschap zelf en hun directe netwerk. Het zal dus in hoge mate afhangen van de inschatting van de aanwezige journalisten of de zo vurig bepleite wens van de Tech Champions ook daadwerkelijk het beoogde publiek bereikt. Dit temeer omdat voorzitter Eline van Beest er geen misverstand over liet bestaan dat er niet gerekend hoeft te worden op extra geld voor lobby of marketing.

Het was schreeuwen met een prop in de mond, boksen met de handen op de rug gebonden; de discrepantie tussen het enorme belang van de boodschap en de meermaals geuite machteloosheid van de vertolkers was voelbaar. Want laat vooral ook duidelijk zijn dat de NTS Tech Champions een cruciale strijd voeren, zeker in het huidige politieke klimaat. In tijden dat er gemorreld wordt aan internationalisering, dat het hoger onderwijs drastisch gekort wordt en potentiële unicorns naar de VS dreigen te vertrekken omdat ze daar hun financiering wel rond krijgen, voelt het extra zuur dat juist de bedrijven die oplossingen kunnen bieden voor enkele van de grootste maatschappelijke opgaven het hoofd nauwelijks boven water houden.

En dan zijn we meteen bij de noodzaak beweging te krijgen in al die zaken die zo terecht door de tien scale-ups en hun achterban worden aangekaart. Het komt daarbij volgens de initiatiefnemers neer op drie wensen:

• Een consistent langetermijnbeleid dat zich richt op de toekomstige industrieën waarvoor Nederland het verschil kan maken en dat de schaalvergroting in de komende 10-20 jaar ondersteunt.
• Snellere, gestroomlijnde toegang tot geld en andere middelen – van subsidies tot publieke infrastructuur – zodat techbedrijven de snelheid van innovatie kunnen volgen.
• Risico’s die niet meer alleen op de schouders van de scale-ups rusten maar gezamenlijk met overheid, universiteiten en de private sector worden gedragen en er zo voor zorgen dat de deeptech ondernemers wereldwijd kunnen concurreren.

In een paneldiscussie kwamen al die onderwerpen terug. “De overheid heeft vaak jaren nodig voor besluiten waar deze scale-ups hoogstens een paar maanden voor hebben”, zei TNO-directeur Tjark Tjin-A-Tsoi (TNO). Om er direct aan toe te voegen: “Maar dat is op zichzelf niet zo gek, als je weet dat het om belastinggeld gaat. Daar moeten we vanzelfsprekend zorgvuldig mee omgaan.” Voor Tjin-A-Tsoi zitten de hiaten dan ook vooral aan de kant van de markt. “We hebben tekort aan private investeringen in risicovolle ondernemingen.”

Hoe fotonica startups financiering binnenhalen? ‘Zorg dat investeerders FOMO krijgen’

Urgentie, standaardisatie en samenwerking zijn de sleutel tot het vooruit helpen van de geïntegreerde fotonica-industrie in Europa. Dat was een van de belangrijkste conclusies van de PIC Summit 2024.

Behoefte aan lange termijnvisie

Toch is dat niet het hele verhaal, zo vulde Koenraad Wiedhaup van Leyden Labs aan. “De overheid heeft zo lang nodig om tot besluiten te komen dat ik bij een uiteindelijke toekenning van een aanvraag wel eens heel hard moet nadenken waar dat dan ook alweer voor was. Wij zijn dan alweer vele stappen verder in onze ontwikkeling. We kunnen niet anders, in onze branche moeten we werken met pandemische urgentie.” Hoe snel er ook gewerkt moet worden, dat laat onverlet dat er grote behoefte is aan zicht op de lange termijn. Tjin-A-Tsoi: “Het geld dat er is bij de overheid is versnipperd over heel veel kleine potjes. Een scale-up die de ene keer steun krijgt kan voor de volgende fase heel makkelijk achter het net vissen, waardoor het alsnog mis gaat.”

Onno van de Stolpe (voorheen Galapagos, nu onder meer Protix) kon dat bevestigen. “De eerste financieringen waren okay voor Protix. Maar nu is er een vier keer zo grote fabriek nodig, met een investering van 250 miljoen, daar heeft niemand zin in. Daar hadden we toch het Nationaal Groeifonds voor? Of invest-NL? Dat dat soort geld hier niet los komt, dat stoort mij.” Gert-Jan Vaessen (Invest-NL) zei dat wel te snappen, maar tegelijk ook keuzes te moeten maken. “Zeven van de tien bedrijven die hier vandaag staan hebben steun van ons ontvangen. Wij trekken altijd samen op met private partners. Maar dat is niet altijd even makkelijk, want we zijn hier nogal risico-avers en buitenlandse partijen weten Nederland nog maar moeilijk te vinden.” Vaessen tekende daarbij aan dat de recente activiteiten van de pensioenfondsen – samen goed voor 1600 miljard aan kapitaal – een goed signaal zijn.

Onze kinderen en kleinkinderen

Het meest aansprekende appèl kwam deze avond van Ingrid Thijssen (VNO-NCW). Zij slaagde erin de lof voor de tien ondernemers te combineren met een voelbare noodkreet. Haar vergelijking met de VS (“25 jaar geleden waren we nog even rijk, nu is dat land ons ver voorbijgestreefd, alleen maar omdat zij wel consistent hun technologiesector hebben gestimuleerd”) was aansprekend, net als haar blik op de afnemende arbeidsproductiviteit, die dankzij deeptech scale-ups een positieve impuls zou kunnen krijgen. “Het gaat om de toekomst van ons land. Het gaat om onze kinderen en onze kleinkinderen. Dat wij straks nog een welvarend land zijn, waar we ook nog genoeg geld verdienen om onze agenten, verpleegkundigen, leraren te betalen. En genoeg mensen hebben ook om uiteindelijk dat geld met elkaar te verdienen. Dat vergt een langetermijnvisie die er nu helaas niet is.”

“We zijn optimistich omdat we nog steeds de kans hebben om het goede te doen”, besloot Mattijs Slee de avond. “Maar het is wel vijf voor twaalf. Help ons dus vooral met het aanscherpen en vervolgens laten uitvoeren van ons manifest.”