Op streamingplatforms is steeds meer AI-muziek te vinden: muziek gegenereerd door AI-gestuurde software zoals Suno en Udio. De creatie van muziek door machines is echter nog steeds grijs gebied, omdat er geen wetgeving voor bestaat. Ik sprak hierover met Marina Markellou, assistent-professor intellectueel eigendomsrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Volgens de wet valt muziek onder intellectueel eigendom, legt Markellou uit. Muziekmakers worden dan ook erkend als “de auteursrechthebbende op hun eigen intellectuele werk, zolang hun creatieve inhoud origineel is”. Door de opkomst van door AI gegenereerde tracks is het echter onmogelijk om vast te stellen of bepaalde inhoud door mensen is gemaakt en of de auteursrechthebbenden worden gerespecteerd, en daar beginnen de juridische problemen.
Waarom dit belangrijk is:
In Nederland wil een meerderheid van het parlement dat de overheid regels opstelt voor muziek-apps die met AI werken. Onlangs zijn stemmen, teksten en nummers van artiesten gebruikt door bedrijven om hun AI-modellen te trainen.
Juridische implicaties onderzoeken
Volgens Markellou zijn er vanuit auteursrechtelijk oogpunt fundamentele problemen met AI-muziek. Eén daarvan is dat bedrijven reeds bestaande, beschermde inhoud van artiesten gebruiken om hun modellen mee te trainen. En het is onduidelijk of deze gegevens onder een licentie vallen of niet. Als gevolg hiervan willen “auteursrechthebbenden AI-aanbieders dwingen om een licentie te nemen op de content, omdat ze deze bedrijven ervan beschuldigen inbreuk te maken op hun auteursrecht.
Aan de andere kant vinden AI-bedrijven dat ze het materiaal gratis kunnen gebruiken op basis van een specifieke uitzondering op het auteursrecht, genaamd tekst- en datamining. “Het is een omstandigheid waarbij een gebruiker vrijelijk gebruik kan maken van auteursrechtelijk beschermde inhoud zonder toestemming te vragen, op voorwaarde dat aan bepaalde criteria wordt voldaan,” zegt Markellou. Het huidige Europese auteursrechtregime dateert uit 2019 en biedt geen sluitende richtlijnen over hoe deze gevallen met betrekking tot AI-training moeten worden beoordeeld:
“Op dat moment bestond er nog niet zoiets als AI. Nu hebben we de EU AI Act, maar we proberen nog steeds uit te vinden of we het bestaande auteursrechtregime kunnen updaten. In ieder geval in Europa, zodat het de nodige rechtszekerheid kan bieden voor zowel kunstenaars als AI-aanbieders.”
Een andere belangrijke kwestie: Als iemand een AI-model gebruikt om een liedje te maken voor commerciële doeleinden, is het nog onzeker of deze persoon recht heeft op auteursrechtelijke bescherming.
Wereldwijde inspanningen
Wereldwijd houden rechtbanken zich bezig met een reeks zaken die te maken hebben met door AI gecreëerde kunstwerken. “In de VS stelt het Copyright Office met klem, voorlopig althans, dat ze geen auteursrechtelijke bescherming kunnen bieden voor output zonder menselijk auteurschap. In China hebben twee vonnissen het tegenovergestelde verklaard. In de EU is er echter niets over gezegd”, legt Markellou uit. Op dit moment “kunnen alleen de rechters en rechtbanken specifieke uitspraken doen voor specifieke gevallen”.
Wie heeft schuld?
Er zijn verschillende partijen betrokken bij AI-muziek: Ontwikkelaars, aanbieders en gebruikers. Als een door AI gegenereerde track inbreuk maakt op het auteursrecht van artiesten, wie is er dan aansprakelijk? Volgens Markellou is daar geen eenduidig antwoord op te geven. Wanneer mensen AI-muziekgeneratoren gebruiken, moeten ze zich houden aan gebruiksvoorwaarden (EULA’s). In deze voorwaarden schuiven AI-aanbieders meestal alle verantwoordelijkheid door naar de gebruikers.
Markellou vindt deze EULA’s problematisch: “Het is niet eerlijk dat AI-bedrijven alle verantwoordelijkheid overdragen aan gebruikers voor iets dat zij hebben gemaakt.” Verder benadrukt ze dat gebruikers consumenten zijn die worden beschermd door het Europese regelgevingskader voor consumentenrechten. Daarom moet elk geval individueel worden beoordeeld.
Door generatieve AI in te zetten bij het maken van muziek, “moeten mensen weten dat ze voorlopig ook aansprakelijk zijn voor eventuele juridische problemen, vooral wanneer ze deze platforms voor commerciële doeleinden gebruiken”, waarschuwt Markellou.
Alternatieven afwegen
Bestaan er oplossingen om goed om te gaan met AI-muziek? Markellou noemt twee alternatieven: regelgeving creëren of de industrie zelf laten reguleren. “Het is een internationaal debat, dus als we gaan reguleren, moeten we een grensoverschrijdende oplossing vinden. Of we doen niets en laten de markt een middenweg vinden.”
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
