Zweden wil als eerste land ter wereld fossielvrij staal op de markt brengen. Een consortium van SSAB, het mijnbouwbedrijf LKAB en het energiebedrijf Vattenfall buigen zich over het project Hybrit. Het doel is de ontwikkeling van een volledig fossielvrije keten: van mijn tot afgewerkt product.
In Luleå, ver in het noorden van Zweden, staat een van de hoogovens van staalfabrikant SSAB.
Hier wordt dagelijks zo’n 6000 ton ijzer geproduceerd. Het eindproduct — staal — wordt verwerkt in auto’s en mijnbouwmachines. De huidige staalindustrie is allesbehalve milieuvriendelijk. SSAB is momenteel de grootste vervuiler binnen de Zweedse de industriesector en verantwoordelijk voor zo’n 14 procent van Zwedens totale CO2-uitstoot. Mondiaal veroorzaakt de staalindustrie circa 7 tot 9 procent van alle kooldioxide-emissies. Maar een wereld zonder staal lijkt vooralsnog geen optie. Het is een van de belangrijkste bouwstenen van de moderne wereld. Een goed, betaalbaar alternatief is voorlopig niet in zicht. Dus lijkt de enige andere optie de sector te vergroenen.
Waterstof in plaats van cokes
De proeffabriek staat ook in Luleå, vlakbij diens vervuilende tegenhanger. Hier wordt geëxperimenteerd met de vervanging van cokes — vervaardigd uit steenkool — door waterstof. In plaats van CO2 komt bij dit proces slechts water vrij. Het waterstof wordt geleverd door Vattenfall.
Op dit moment is de hoeveelheid groen staal die in de Hybrit-fabriek geproduceerd wordt nog klein. Maar als de proeven hier succesvol blijken moet de grootschalige productie in 2026 van start gaan.
Waterstof is door Frans Timmermans al onthaald als ‘de nieuwe rockster van de energiesector’. Zogenoemd ‘groen waterstofgas’, dat geproduceerd wordt met elektriciteit uit hernieuwbare bronnen, stoot alleen waterdamp uit. Velen zien het als de energieoplossing van de toekomst. Temeer omdat je waterstof langdurig kan opslaan. Anders dan bijvoorbeeld wind- of zonne-energie.
Elektriciteitsverbruik
Maar dit proces, dat elektrolyse heet, vereist veel elektriciteit. Als de groene staalproductie op gang is gekomen, is er jaarlijks zo’n 15 TWh nodig. Dat is ruim een tiende van het totale elektriciteitsverbruik van Zweden. Partner LKAB becijferde zelfs dat als de hele Zweedse staalindustrie op fossielvrij overschakelt, diens energieconsumptie neerkomt op een derde van het landelijke verbruik.
Volgens energieconcern Vattenfall is de uitgangspositie echter goed. Mikael Nordlander, de ontwikkelingsmanager van Vattenfall, zei tegen de krant Dagens Nyheter dat ‘Zweden een groot overschot heeft’. Er is zelfs vorig jaar ruim 25 TWh elektriciteit geëxporteerd. “We zien grote kansen om de productie op de lange termijn uit te breiden.”
Het bedrijf is van plan nieuwe windturbines te bouwen in de provincie Norrland. Nordlander ziet het elektriciteitsnetwerk tijdig uitbreiden als een groter obstakel dan het opwekken van de elektriciteit zelf.
Voor de dagen dat er weinig wind is, wil Vattenfall een groot waterstofdepot aanleggen. Hierin moet energie als waterstof opgeslagen worden. Zo’n grootschalige opslag is in Zweden nog niet eerder gerealiseerd. Dus ook met die techniek wordt momenteel geëxperimenteerd.
Volvo Cars een eerste afnemer
De testfabriek in Luleå kost 1,7 miljard SEK, zo’n 170 miljoen euro. Daarvan neemt de Zweedse overheid ongeveer een derde voor zijn rekening. De grootschalige fabriek, die later zal worden gebouwd, moet tussen de 1 miljard en 1,5 miljard euro kosten. Ook voor deze locatie zullen de bedrijven om staatssteun vragen. Als de productie eenmaal in volle gang is, wordt geschat dat het fossielvrije staal zo’n 20 tot 30 procent duurder zal zijn dan de hoogovenvariant.
Een van de eerste afnemers van het groene staal wordt het Zweedse automerk Volvo Cars. Over vijf jaar wil het bedrijf overstappen op volledig fossielvrij staal voor de 800 duizend auto’s die er jaarlijks van de lopende band komen.
Het consortium achter Hybrit wil een jaarlijkse productie van 1,1 miljoen ton uitstootvrij staal realiseren, dat tegen 2030 moet worden opgevoerd naar rond 2,7 miljoen ton. Dit blijft echter een fractie van de 1860 miljoen ton staal die wereldwijd wordt vervaardigd. Wil de ijzerindustrie klimaatverandering daadwerkelijk kunnen afremmen, dan zullen ook al die andere staalfabrikanten overstag moeten.
Lees ook: Nederlandse maakindustrie kan belangrijke rol spelen in energietransitie
Procesindustrie vergroenen: hoe gaat de actieagenda groene chemie daarbij helpen?
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
