Vaccineren zonder naalden; ‘dat is de toekomst’

By Linda Bak

Injecteren zonder naalden; het klinkt als magie, maar volgens professor David Fernandez Rivas is de toekomst van de gezondheidszorg. Iedereen krijgt een aantal prikken in zijn of haar leven, bijvoorbeeld vaccinaties. Sommige mensen krijgen met grote regelmaat medicijnen toegediend via een injectie, denk bijvoorbeeld aan insulinespuiten voor diabetespatiënten. Injecteren met naalden brengt een aantal risico’s met zich mee, zoals de kans op infecties bij patiënten. Ook zijn er risico’s voor zorgpersoneel. Zij kunnen bijvoorbeeld per ongeluk zichzelf prikken in plaats van de patiënt. Daarnaast kan het pijn doen en beschadigt de huid als je heel vaak injecties toegediend krijgt. Bovendien heeft ongeveer twintig procent van de wereldpopulatie last van prikangst.

Met de nieuwe technologie van FlowBeams, een spin-off van de Universiteit Twente (UT), is dit verleden tijd. “Met onze technologie wordt de vloeistof die we gaan injecteren ook de naald. Hierdoor is er geen metalen naald meer nodig”, zegt David Fernandez Rivas, die naast professor aan de UT ook oprichter van FlowBeams is. Zijn technologie is een uitkomst voor mensen met prikangst.

Optimaliseren

Hoe dat precies werkt? “We doen de vloeistof in een smal kanaal en verwarmen het door middel van lasertechnologie. Zo ontstaat er een bel. De bel duwt de vloeistof door het kanaal waardoor we de huid kunnen penetreren”, legt Fernandez Rivas uit. Het is inmiddels bewezen dat de vloeistof met deze technologie ook daadwerkelijk door de buitenste lagen van de huid gaat. Er is na de injectie geen wondje zichtbaar. “Daar zijn twee mogelijke verklaringen voor”, zegt hij. “Of het wondje is zo klein dat je het bijna niet ziet. Daardoor geneest het ook heel snel. Of er ontstaat helemaal geen gaatje in de huid omdat de vloeistof tussen de cellen door gaat.”

Precisie prikken

FlowBeams wil met de nieuwe injectietechnologie op medisch gebied nog meer vernieuwingen doorvoeren. “Bijvoorbeeld vaccinaties en insuline werken het beste als deze stoffen niet heel diep maar juist aan de oppervlakte van de huid geïnjecteerd worden. De vloeistof komt dan tussen de lagen van de huid terecht”, verklaart Fernandez Rivas. Daar zijn nog veel mogelijkheden om de injectie van bijvoorbeeld vaccinaties te optimaliseren. “Er worden nu over de hele wereld – waaronder in Nederland – klinische studies uitgevoerd waarin het vaccin heel oppervlakkig in de huid wordt geïnjecteerd. Dan hebben we maar een klein deel van de gebruikelijke dosis nodig. Zo krijgen moeten niet te veel medicijn in hun lichaam en kunnen we veel meer mensen vaccineren met dezelfde hoeveelheid vaccins.”

Ook het toedienen van insuline kan zo verder geoptimaliseerd worden. “Het heeft een grote impact op het leven van diabetespatiënten als wij met onze technologie de insuline precies kunnen injecteren in de laag van de huid waar dit het beste opgenomen wordt door het lichaam”, gaat hij verder. Ieder lichaam reageert anders op insuline. Door op precies de goede plek insuline te spuiten, kan de behandeling gepersonaliseerd worden. Hierdoor wordt er minder vaak te veel of te weinig insuline toegediend.

Ook interessant: Testfase voor naaldloos vaccin tegen coronavirus van start

Actueler dan ooit

Het idee voor deze nieuwe technologie is ontstaan tijdens een van zijn onderzoeken bij de UT. Door de coronapandemie en de grote vaccinatiecampagne is deze ontwikkeling actueler en belangrijker dan ooit. Niet alleen op medisch gebied, maar ook op het gebied van duurzaamheid en milieu. “Injecteren met naalden zorgt namelijk voor heel veel plasticafval. Zeker als er op grote schaal gevaccineerd wordt zoals nu met de coronapandemie. Omdat wij geen naalden nodig hebben, kunnen we de hoeveelheid afval aanzienlijk verkleinen”, stelt hij. De container waar de vloeistof in zit, wil Fernandez Rivas van recyclebaar of composteerbaar materiaal maken. “Dat is het voordeel van een hele nieuwe technologie ontwikkelen. We kunnen nu in de basis andere keuzes maken, bijvoorbeeld omtrent de levenscyclus van materialen.”

De oprichter is dan ook heel blij dat hij met zijn bedrijf zo’n grote impact kan maken. “Als wetenschapper ben ik geïnteresseerd in het oplossen van problemen, zowel op medisch gebied als op het gebied van afval en vervuiling. Maar we gaan nog een stap verder. De technologie waar we aan werken gaat letterlijk iedereen aan. Zelfs de gezondste personen op aarde krijgen af en toe een injectie. Dat begint al wanneer je net geboren bent”, stelt hij. “Voor de mensen die dagelijks een injectie nodig hebben, is dit natuurlijk helemaal fantastisch. Omdat de bevolking steeds ouder wordt, hebben mensen in de toekomst alleen maar meer injecties nodig. Dan wordt onze technologie nog belangrijker.”

Business én maatschappelijk belang

Fernandez Rivas wil dat de technologie van FlowBeams niet alleen voor rijke, maar ook voor armere landen beschikbaar komt. Hij ziet de oplopende kosten in de gezondheidszorg als de grootste maatschappelijke uitdaging op dit moment. “Je ziet het nu ook met de vaccins: rijke landen hadden ze meteen, maar voor armere landen is het een stuk lastiger”, stelt hij. “Ik wil dat de technologie interessant is vanuit businessoogpunt, dat we het kunnen verkopen en zo een bedrijf kunnen runnen. Tegelijkertijd wil ik dat we de technologie kunnen inzetten voor het maatschappelijk belang. Het is misschien naïef, maar ik denk dat het allebei kan.”

Dat sluit perfect aan bij de rol die Fernandez Rivas heeft als ondernemer én wetenschapper. “Ik wil een burg slaan tussen het trainen van nieuwe generaties op de universiteit en een technologie ontwikkelen in een bedrijf om de toekomst te veranderen.” Omdat FlowBeams werkt met technologie die op de Universiteit Twente is ontwikkeld, is de universiteit nauw betrokken geweest bij de oprichting van het bedrijf. “Ik voel het vertrouwen en de support van de universiteit. De UT helpt me om te doen wat ik doe”, zegt hij.

Ook interessant: Een nieuwe biotech incubator moet de vaccins en immuuntherapieën van de toekomst opleveren

Publiek geld

Maar een bedrijf oprichten vanuit de universiteit is volgens hem niet altijd makkelijk. “Het is een langzaam proces. Het duurt soms wel vijftien tot twintig jaar voordat een technologie zoals wij die ontwikkelen, op de markt komt. Ik denk dat dat soms wel sneller kan, al heeft het ook voordelen om te kiezen voor de langzamere benadering zodat je alles goed kunt overdenken.” Ook van buitenaf is er weleens kritiek. “Mensen kunnen denken dat ik publiek geld gebruik om een bedrijf op te zetten en daarmee rijk te worden. Dat is niet mijn bedoeling. Ik denk dat transparantie daarin heel belangrijk is. Zo kunnen we laten zien wat we aan het doen zijn.”

Fernandez Rivas is nu in gesprek met verschillende partners, zoals patiëntengroepen, om de technologie van FlowBeams op de markt te brengen. Al valt dat in de medische sector niet mee. Het product moet aan allerlei keurmerken voldoen. “Het kan nog wel een paar jaar duren voor het zover is”, zegt hij daarover.

De technologie kan ook ingezet worden op het gebied van medische tattoos en cosmetische behandelingen. “Die toepassing kunnen we binnen een jaar op de markt  brengen. Dat maakt het ook weer makkelijker om uiteindelijk goedkeuring te krijgen voor de medische toepassingen.”

Inspireren

Met FlowBeams wil Fernandez Rivas ervoor zorgen dat de gezondheidszorg beter is afgestemd op de persoonlijke kenmerken en behoeften van een patiënt. “Ik hoop dat de technologie die wij ontwikkeld hebben iedereen kan helpen die een injectie nodig heeft. Dat is dus de hele wereldbevolking”, stelt hij. Als professor op de universiteit wil hij jonge mensen inspireren. “Zij hebben de toekomst. Een ondernemersgeest is volgens mij heel belangrijk. Niet dat iedereen CEO van een eigen bedrijf moet worden. Met ondernemersvaardigheden kun je in iedere functie een verschil maken voor de maatschappij.”