Wie het programma van The Space Week tot zich neemt, ontkomt bijna niet aan een gevoel van overweldiging. Elke dag van het 8 dagen durende programma is barstensvol met grote en kleine events die duidelijk moeten maken dat de ruimtevaart niet alleen iedereen raakt, maar ook nog eens voor iedereen bereikbaar is. Ja, het is nog steeds rocket science, maar het ooit zo ondoordringbare bastion heeft de poorten opengegooid. Ook letterlijk, tijdens The Space Week van 25 september tot en met 2 oktober op de NL Space Campus in Noordwijk en op verschillende plekken in Leiden.
Klitteband, autonoom rijdende auto’s, het opsporen van methaan lekkende vuilnisbelten: de ruimtevaart maakte het allemaal mogelijk. Als er één drijfveer is achter The Space Week, dan is het wel het besef dat de wereld niet zonder ruimtevaart kan. En dus richten de organisatoren van The Space Week – NL Space Campus, ESA ESTEC en Leiden European City of Science 2022 – zich met partners SpaceNed en Netherlands Space Office zowel op betrokken bedrijven en instellingen als op het brede publiek. Aan het begin van de week ligt daarbij het accent op Leiden, daarna is het vooral de NL Space Campus in Noordwijk waar het allemaal gebeurt.
Directeur Esther Peters van NL Space Campus heeft met haar team maanden toegewerkt naar deze week. “Alles om te kunnen laten zien wat we hier, in het hart van de Europese ruimtevaartindustrie, allemaal doen. Deels zal dat zijn voor de mensen en bedrijven die nu al actief zijn in de ruimtevaart, maar nadrukkelijk ook voor andere belangstellenden, van jong tot oud. Het is, zoals het motto van onze campus al aangeeft, ‘connecting the curious’.” Peters hoopt daarme de ruimtevaart “minder mystiek” te maken. “We zetten de deuren open en maken mensen nieuwsgierig naar alles wat de ruimtevaart onze maatschappij aan innovaties heeft gebracht en nog zal gaan brengen. Space zorgt voor baanbrekende innovaties in alle sectoren; het bedrijfsleven springt daar inmiddels vol op in. Door die kennis, ideeën, vragen en mensen bij elkaar te brengen, toevallige ontmoetingen te stimuleren, ontstaan er nieuwe ontwikkelingen. Dat is precies wat we hier op NL Space Campus in Noordwijk doen: een plek creëren voor open innovatie. En The Space Week maakt dat extra zichtbaar.”
Zuid-Holland als hart van de ruimtevaart
Ruim 80 procent van de ruimtevaartactiviteiten in Nederland bevindt zich in Zuid-Holland, meer specifiek in het gebied tussen Noordwijk, Delft, Leiden en Rotterdam. De NL Space Campus in Noordwijk is met duizenden medewerkers het kloppende hart van dat gebied en daarmee een verbindend platform voor dit sterke ruimtevaart ecosysteem. “In omvang is de campus, met ESA ESTEC als grootste technologische hart van de European Space Agency, de vierde R&D-hub van Nederland en het grootste ruimtevaart R&D centre van Europa. Niet voor niets verwachten we in Noordwijk publiek uit de hele wereld tijdens de Industry Space Days en de open dag van ESA ESTEC aan het slot van The Space Week”, zegt Peters.
The Space Week verbindt de vaste onderdelen van NL Space Campus met diverse eenmalige events. Zo is de Space Expo, de permanente ruimtevaarttentoonstelling op het campusterrein, ook tijdens The Space Week een van de ankerpunten. Speciaal voor kinderen heeft de Expo ook ruimte gemaakt voor de Space Buzz, een ruim vijftien meter lang raketvoertuig voorzien van de nieuwste virtual reality en augmented reality technologieën. Aan boord reizen kinderen naar de ruimte, waar ze de aarde zien door de ogen van een astronaut.
Elke euro creëert waarde
Als een van de hoofdrolspelers op de campus is Torben Henriksen, ESA-directeur en hoofd van ESTEC, al volop bezig met The Space Week. “Om eerlijk te zijn is het hier elke week Space Week, en elke dag Space Dag. Maar zo’n event van een week vol activiteiten helpt ons natuurlijk wel heel goed om dat nog eens te benadrukken. Aan de ene kant willen we ons enthousiasme laten zien over wat er hier gebeurt, maar tegelijk ook onze stakeholders de kans te geven met eigen ogen te zien hoe we dat allemaal voor elkaar krijgen. En onder stakeholders versta op de eerste plaats de belastingbetalers en hun gezinnen. Zij moeten weten dat elke euro die in de ruimtevaart wordt gestoken hier op aarde waarde creëert.”
Die waarde zit bijvoorbeeld in de navigatiesystemen die ons letterlijk helpen koers te houden. “Je kunt er je hond mee volgen, of je koffer. Het verhoogt onze veiligheid en leidt de boeren met hun tractors naar de juiste plekken op het veld. Maar ook autonoom rijden wordt erdoor mogelijk. Ruimtevaart zorgt ervoor dat we CO2- en stikstof-uitstoot in kaart kunnen brengen. Of dat een supermarkteigenaar precies weet hoeveel lege plekken er nog op zijn parkeerterrein zijn.”
Start-ups
Die data zijn voor iedereen toegankelijk, hetgeen tot veel nieuwe bedrijvigheid kan leiden. Aan de lopende band melden nieuwe start-ups zich dan ook in Noordwijk op de NL Space Campus, weet ook Martijn Leinweber, COO van Space Business Innovation Centre Noordwijk (SBIC). “Die start-ups kunnen dankzij de ruimtevaart nieuwe kennis én zakelijk succes vergaren.” SBIC probeert kennis en business te verbinden, ook tijdens The Space Week. “Dat doen we met besloten conferenties en met open netwerk events samen met NL Space Campus. Alles met het doel om kennis te delen en starters in contact te brengen met onderzoekers aan de ene kant en investeerders aan de andere kant. Zodat ze de wereld verder kunnen helpen dankzij de eindeloze kennis uit de ruimtevaart.”
Niels Eldering, hoofd van ESA Business Incubation en PhiLabNet, ziet dat deze startups zich niet alleen richten op het gebruik van data uit de ruimtevaart voor nieuwe ‘aardse’ applicaties, maar ook op de ruimte zelf. “Dat is echt een trend die nu zichtbaar is geworden. Ruimtevaart is veel toegankelijker dan voorheen, steeds meer partijen zetten daar stappen in en wij helpen ze daar graag bij.” Volgens Eldering is The Space Week de ideale plek voor de startup van morgen om de startup van gisteren te ontmoeten. “Zodat ze kennis en ervaringen kunnen uitwisselen. Het komt voor dat de een de toeleverancier of klant van de ander wordt. Of hun investeerder.”
Juist door zijn werk met startups ziet Eldering trends eerder dan veel anderen. “Toen Galileo en Copernicus startten, begon het met een belofte, maar je zag al snel dat startups erop inspeelden, door services te gaan ontwikkelen op basis van de data uit deze projecten. Tien jaar geleden ging het vooral om tech transfer, daarna werd het meer en meer applicatiegedreven. Intussen ging de groei door; inmiddels hebben we hier 1300 startups zien ontstaan en er komen er elk jaar weer tientallen bij. Een steeds groter deel daarvan gaat ook echt de ruimte in.” Eldering verwacht dat deze trend ook meer en meer richting grote bedrijven zal doortrekken. “Kijk alleen maar naar Tesla; ook voor de automotivesector is de ruimtevaart een ideaal werkterrein.”
NL Space tent
Een van de onderdelen van The Space Week is de NL Space tent tijdens de slotdag, een initiatief van Netherlands Space Office (NSO). In die tent verzamelen zich, tijdens de ESA Open Dag bij ESTEC op 2 oktober, ruim veertig gote en kleine bedrijven uit de Nederlandse ruimtevaart. Veel ESA BIC startups, maar ook een partij als Airbus. Ook hier richt de aandacht zich op het enthousiasmeren van geïnteresseerden voor het werken met de resultaten van ruimtevaartonderzoek, zegt Jasper Wamsteker van NSO. “De ruimtevaart is echt heel toegankelijk geworden. Vanaf de middelbare school kun je dromen over een baan in de ruimtevaart, bijvoorbeeld door het werk met satellieten. Het ligt echt binnen handbereik en vandaar dat we het zo makkelijk mogelijk willen maken kennis te nemen van al die mogelijkheden.”
Bijzondere aandacht is er ook voor Tropomi, het Nederlandse satellietinstrument aan boord van de ESA satelliet Sentinel-5 Precursor. Wamsteker: “Er is een gemodereerd programma met specialisten die in lekentaal vertellen wat de enorme maatschappelijke meerwaarde is van Tropomi. Dankzij Tropomi weten we bijvoorbeeld de vuilnisbelten van Brazilië en India een groot deel van het sterke broeikasgas methaan uitstoten. We zien lekkages van pijpleidingen, zodat we kunnen optreden en de gaten kunnen dichten. Maar we kunnen ook real time de uitstoot van zeeschepen volgen. Inzoomend op 7×7 kilometer zien we, kortom, de luchtkwaliteit op leefniveau. En wat het allemaal extra waardevol maakt: al die data zijn, net als de andere satellietdata uit het Europese Copernicus programma vrij te gebruiken door iedereen die dat maar wil; dat hebben we zo in Europees verband afgesproken bij de start van Copernicus.”
Navigate to the Future
Bas van der Hoeven, Vice President Space CGI Nederland en Bestuurslid van SpaceNed, is eveneens dagelijks bezig met de meerwaarde van ruimtevaartdata voor ons dagelijks leven. “Met data uit de ruimte zijn allerlei toepassingen mogelijk voor de samenleving. Met hulp van satellieten worden bijvoorbeeld risico’s in de tuinbouw beheerst, waterwegen gemonitord en lichtvervuiling gesignaleerd. Overheid én de markt kunnen met hulp vanuit de ruimte samenwerken aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken op diverse terreinen”
Tijdens The Space Week wordt dat zichtbaar via het Navigate to the future event dat het GNSS Centre of Excellence samen met NL Space Campus organiseert. “We willen tijdens dit event laten zien hoe we ruimtevaartdata toepasbaar en nuttig kunnen maken. Het is echt niet meer zo dat ruimtevaart draait om extreem dure toys for boys. Er zijn nu al heel veel ‘gewone’ gebruikers van ruimtevaartdata. Met paneldiscussies tussen bedrijven, overheden, en andere publieke diensten gaan we dat allemaal concreet maken.”
Onderdeel van dit event is de officiële start van het GNSS Centre of Excellence op NL Space Campus dat gebruikers structureel in contact moet brengen met satellietdata. “Dit Center of Excellence kan de ontbrekende schakel gaan vormen tussen de kennisbundeling die de afgelopen jaren heeft plaatsgevonden rond het Galileo Reference Center op de campus en de partijen die de daar verzamelde data gaan inzetten voor de maatschappij.”
Die gebruikers die Van der Hoeven wil gaan bedienen kunnen variëren van grote energiemaatschappijen, via boerenbedrijven en financiële partijen tot individuele onderzoekers of startups. “De hele maatschappij, rijp en groen door elkaar; iedereen die iets moois wil doen met data uit satellietnavigatie.” De eerste aanzet voor het Center of Excellence komt van de overheid, samen met Netherlands Space Office NSO, maar uiteindelijk moet het zichzelf kunnen bedruipen.
Leiden European City of Science 2022
Lucien Geelhoed is intendant – architect van het inhoudelijk deel – van Leiden European City of Science 2022, een essentiële partner voor The Space Week. Hij is op 1 januari van dit jaar begonnen met het dag voor dag invullen van het programma om zichtbaar te maken waarom Leiden de titel ‘Europese stad van de wetenschap’ heeft gekregen. “The Space Week is voor ons een heel mooi onderdeel van dat traject. Met instellingen als de Oude Sterrewacht, het LUMC, SRON en Rijksmuseum Boerhaave hebben we hier de ideale locaties voor. We hebben, met name in het eerste weekend van The Space Week, volop evenementen die duidelijk maken hoe belangrijk Leiden voor de ruimtevaart is.”
Met lezingen van onder meer Vincent Icke en Ewine van Dishoeck is er in het LUMC volop aandacht voor de ruimtevaart in de breedte en de prestaties van de James Webb telescoop in het bijzonder. Er zijn foto’s te zien die met de telescoop zijn gemaakt en er is een schaalmodel aanwezig om bezoekers een indruk te geven van de complexiteit van het apparaat. “Sterrenkunde is van ons allemaal”, benadrukt Geelhoed. “Zeker hier in Leiden. We zijn een kennisstad waar wetenschap en maatschappij nauw met elkaar zijn verbonden.” Volgens Geelhoed is het dan ook logisch dat SRON, dat zich volledig richt op ruimte-onderzoek, zijn intrek heeft genomen op de campus van Universiteit Leiden. Ook deze instelling gooit tijdens The Space Week een dag de deuren open.
Er zit ook een kunstzinnig element in de Leidse programmering, met het event ‘Seeing Stars’ van Daan Roosegaarde. Geelhoed: “Dat gaat over het recht om sterren te zien. Er is tegenwoordig zoveel lichtvervuiling op aarde dat dat recht geen vanzelfsprekendheid meer is. Door rond de Oude Sterrewacht zoveel mogelijk lichten te doven, willen we weer echt de sterren kunnen zien.”
10.000 bezoekers
Waar Leiden voor het grote publiek vooral aan het begin van The Space Week centraal staat, is voor Noordwijk dat aan het einde van die week het geval. Op de open dagen op zaterdag (speciaal voor minder validen) en zondag is er een grote variëteit aan ruimtevaartgerelateerde activiteiten waarvoor tegen de 10.000 bezoekers verwacht worden. ESTEC zal er bijvoorbeeld laten zien hoe nieuwe satellieten hun vuurdoop krijgen, bijna letterlijk. “Bijna alle ESA-satellieten worden bij ESTEC getest en gecontroleerd”, zegt Jasper Wamsteker. “Denk aan trillingsnabootsingen, of verhitting en koeling tussen de -150 en +150 graden. Dat gebeurt in een vacuumtank, een echte martelkamer voor nieuwe satellieten. Dat is zowel voor leken als professionals een machtig om te zien.”
Esther Peters is ervan overtuigd dat de tientallen programmaonderdelen de toegankelijkheid van de ruimtevaart weer verder zullen verhogen. “Aan de ene kant gebeurt dat door de professionals met elkaar in contact te brengen, zodat er nieuw onderzoek en nieuw ondernemerschap kan ontstaan. Maar minstens zo belangrijk voor ons allemaal zijn de nieuwsgierige leken. Iedereen hier staat klaar om juist voor deze groep uit te leggen wat we hier doen en waarom dat voor onze maatschappij zo belangrijk en bepalend is. Kom vooral zelf kijken – ik kan iedereen nu al verzekeren dat je niet teleurgesteld zult worden.”
Bekijk hier het volledige programma van de The Space Week. Let op: voor sommige programmaonderdelen is voorinschrijving vereist.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
