Kun je van een robot houden?

Een geliefde terugbrengen uit de dood, in de serie Black Mirror gebeurt het gewoon. Een robot vervangt de overleden man om de weduwe het gevoel te geven dat zij niet alleen is. Dat zorgt voor ongemakkelijke situaties: de robot ‘slaapt’ met zijn ogen open en fysiek contact voelt anders dan met een mens. De vervanging mislukt. Ook in de echte wereld experimenteert men naar hartelust om robots zo menselijk mogelijk te maken: Chatbots die een poging doen emoties te lezen, robots die qua uiterlijk griezelig veel op mensen lijken. De technieken hiervoor worden sneller, beter en krachtiger. Robots nemen steeds meer taken voor hun rekening. De grote vraag die blijft terugkomen: hoe zullen robot en mens in de toekomst naast elkaar leven? En kun je van een robot houden?

Op deze vragen probeert Robot Love antwoord te geven. Ruim 50 internationale kunstenaars, ontwerpers en wetenschappers laten hun werk zien tijdens de expositie die 15 september start in de Melkfabriek op het voormalige campinaterrein. Naast antwoorden geven wil Robot Love een discussie aanwakkeren. Daniël Bouw van Robot Love legt uit: “Zijn robots in staat om lief te hebben? Ze komen eraan, die ontwikkeling kunnen we niet stoppen. Interactie tussen mens en robot wordt in de toekomst steeds normaler. In de zorg zijn al zorgrobots te vinden waar mensen dagelijks mee te maken hebben. Hoe gaan we hiermee om? Maar het biedt ook kansen: sommige relaties tussen mensen onderling zijn verre van ideaal. Wat ons als mensheid niet lukt, kan tussen mensen en robots wel slagen.”

Met de chatbot PIP die wil leren wat liefde is probeert Robot Love grenzen op te rekken. De chatbot vraagt soms met berichtjes via Facebook om aandacht. Bouw: “Net als echte mensen heeft PIP aandacht nodig, als je niets meer vraagt zal ‘het’ zelf contact zoeken. Dit zet je aan het denken over empathisch vermogen in relatie tot (chat)robots.” Naast de online bot kunnen bezoekers in de Melkfabriek spreken met een fysieke robot. Bina-84 is gebaseerd op een daadwerkelijk persoon, een zogenaamde mindclone. Stephanie Dinkins onderzoekt of mensen en machines vriendschap kunnen sluiten. “Maar dit gaat ook over het menselijk bewustzijn. En hoe mensen buiten een lichaam kunnen voortbestaan. Wat betekent het om mens te zijn?” zegt Stephanie Dinkins op haar website over de gesprekken met de humanoid.

Hieronder legt Dinkins uit hoe ze hierover denkt:
(tekst loopt door onder de video.)

Niet alleen de mooie aspecten van de technologie komen aan bod. Mensen zijn op dit moment bijvoorbeeld huiverig voor kunstmatige intelligentie of robots die massaal banen overnemen, niet geheel onterecht vindt ook Bouw: “Zonder de gevaren uit het oog te verliezen, laat de expositie zien dat hier ook positieve kanten aan kunnen zitten. Mensen krijgen meer vrije tijd, werk zal veranderen en misschien wordt dit interessanter in de toekomst. Maar het is wel belangrijk dat we daar nu al bij stil staan. Er is ook te zien waar het mis kan gaan: Hell Yeah Fuck Die van Hito Steyerl is een goed voorbeeld. We denken dat we  erg ver zijn in het ontwikkelen van technologie, maar dit project relativeert die gedachte.”    

Een ander belangrijk thema van de tentoonstelling is fysiek contact tussen mens en robots. Kunstenaarsduo Driessens & Verstappen is hier al vanaf de jaren negentig mee bezig, zij ontwikkelden verschillende versies ‘streelrobots’. Maria Verstappen: “Mijn partner en ik vinden elkaar strelen fijn, maar je hebt er niet altijd zin in, dan wordt het iets om de ander een plezier te doen. Juist dan is de aandacht die je erin stopt minder. De ander voelt dat, de bewegingen worden eentonig, als een robot. Met onze robot hoef je de ander niet te belasten met jou behoefte voor aanraking.” Het systeem bestaat uit een kwastje dat aan vier draden hangt. Door bij te houden hoe lang elke draad is, weet de computer exact waar het kwastje zich in de ruimte bevindt. Een sensor, die gevoelig is voor de spanning op deze draden, wordt getriggerd als het kwastje het lichaam aanraakt. Op deze manier maakt het apparaat ‘kaarten’ van het menselijk lichaam.

In deze geüpdate ‘kietelrobot’ laten gebruikers weten of ze de aanraking fijn vinden -of niet. Door te drukken op een groene of rode knop krijgt de machine feedback die het opslaat en koppelt aan een locatie op het lichaam. De robot is zelflerend: al tastend leert het de vormen van een lichaam kennen, naarmate de sessie vordert weet het steeds beter een weg te vinden naar plekken die iemand prettig vindt. Verstappen: “Software maakt uit de datapunten van groene en rode gebieden een zo groen mogelijke route. Om het lichaam te verkennen, is het soms onvermijdelijk dat het kwastje over rode punten komt. Maar dat maakt het juist spannend, net als in het echt zit er nog een element van verrassing bij.” 

Credits hoofdfoto: InMoov van Gael Langevin. Foto: Yethy

Robot Love is te bezoeken vanaf 15 september t/m 2 december in de Campina melkfabriek. Buiten de expositie zijn er tal van lezingen en andere evenementen te vinden.