Bij het West-Brabantse ven De Groote Meer wordt voor het eerst grootschalig zuivering met ijzerzand toegepast. Een 240 meter lang filter vangt vooral fosfor uit de watertoevoer af. IJzerzand is een restproduct van drinkwaterproductie uit grondwater.
De nieuwe methode voor verbetering van de kwaliteit van drinkwater wordt voor het eerst grootschalig toegepast. Het ijzerzand in het filter zou minstens honderd jaar mee kunnen.
De Bollenstreek heeft al enkele projecten met waterzuivering door ijzerzand uitgevoerd. Het filter in De Groote Meer is wereldwijd uniek vanwege de omvang. Arjen Buijert, specialist waterbeheer bij het betrokken advies- en ingenieursbureau Arcadis: „Dit filter van ijzerzand is ongeveer 240 meter lang en enkele meters breed en diep.”
Fosfor is probleem
De waterkwaliteit van De Groote Meer is de afgelopen decennia achteruit gegaan door de toevoer van nutriëntrijk water. Het gevolg is dat zeldzame flora en fauna zoals oeverkruid of de geoorde fuut minder vaak voorkomen.
Het grootste probleem daarbij is fosfor. „Dat zorgt voor algengroei en een voedselrijke bodem van het ven,” licht Buijert toe. „Het tegenhouden van water is geen optie. Want er is tevens sprake van verdroging.”
Er is gekozen voor ijzerzand omdat dit het hele jaar door ‘werkt’. Buijert: „De meeste zuiveringsprocessen werken eigenlijk alleen in de zomer, bijvoorbeeld als het gaat om een zuiveringsmoeras. Het water voor het ven wordt voornamelijk in de winter aangevoerd, als de grondwaterstanden hoog zijn. Het filter met ijzerzand is ook dan effectief. Daarmee wordt zo’n tachtig tot negentig procent van het fosfor afgevangen. Het zand zorgt voor een open structuur waar water goed doorheen kan.”
Gevaar dat ijzerzand verzadigt
Zuiveren met ijzerzand is daarnaast een relatief natuurlijke methode. Na het aanleggen hoeft nog weinig te worden gedaan. Met bijvoorbeeld ijzerchloride kan fosfor ook goed worden verwijderd. Maar dan zijn een pomp met meetapparatuur en chemicaliën nodig.
IJzerzand ontstaat bij drinkwaterproductie. Als grondwater met opgelost ijzer over een zandbed wordt geleid, ontstaan er ijzeroxidedeeltjes. Die slaan neer op de zandkorrels.
Met dit restproduct deden drinkwaterbedrijven tot voor kort niks. Nu blijkt dat ijzerzand fosfor en in het bijzonder fosfaat bindt, is dat anders geworden.
Het project in Brabant kost een half miljoen euro. Voor twee derde is het gefinancierd door de EU (LIFE). Een derde betaalt de provincie Noord-Brabant.
Filter aangepast
In de praktijk is het ontwerp van het filter aangepast, vooral om te voorkomen dat de vrijwel voortdurende belaste onderkant na enkele jaren niet verzadigd raakt. En er is een bassin van 0,9 hectare aangelegd. Dat is in geval van een piekbelasting. In die situatie kan het filter niet alles aan en vangt dit bassin water tijdelijk op.
Het filter is intussen gereed en afgedekt. In een sleuf zijn drie drains met eromheen grond en ijzerzand gelegd. Deze maand worden de werkzaamheden afgerond.