Na een lange warme zomer was het deze week zowaar twee dagen wat miezerig weer. En meteen twee keer een filerecord gebroken. Dinsdag de zwaarste ochtendspits en donderdag de zwaarste avondspits van het jaar.
En dat na jarenlange investeringen in asfalt, viaducten, openbaar vervoer, fietsplannen en wat dies meer zij. Komen we dan nooit van die file af? Nee. Schijnbaar vinden we het niet erg genoeg. De file bestaat uit mensen die klagen over de file. En het zal nog erger worden. Je kunt straks iets anders doen in de file als de auto dan het rijden overneemt. Dan los je het fileprobleem op door niet de file maar het probleem op te lossen. Maar dat zal de file dus verergeren omdat mensen minder file-ontwijkend gedrag gaan vertonen. En ze zullen nog minder geneigd zijn het OV te nemen, omdat het voordeel dat je daar kan werken tijdens het reizen verdwijnt.
“Meer wegen aanleggen om congestie te voorkomen is als een dikke man die zijn riem losmaakt om overgewicht te voorkomen”
De traditionele harde roep om meer asfalt en meer OV was ook deze keer niet van de lucht. Ik verlies het geloof dat een van beide opties iets zal opleveren. De mogelijkheden raken uitgeput en het levert steeds vaker veel te weinig economische en maatschappelijk waarde in ruil voor verdere aantasting van de omgeving en andere ellende. Zowel het Centraal Planbureau CPB als de Raad Van Leefomgeving en Infrastructuur RLI riep recent om die reden op om te stoppen met de aanleg van meer wegen en spoor. In 1955 zei planoloog Lewis Mumford het al heel treffend: “Meer wegen aanleggen om congestie te voorkomen is als een dikke man die zijn riem losmaakt om overgewicht te voorkomen”.
Er wordt vaak geklaagd over de economische schade van congestie, zo’n 2-3 miljard per jaar. Maar de echt harde economische kosten, die van de transportsector, bedragen maar iets meer dan 1 miljard. Om dat in perspectief te zetten: de maatschappelijke kosten van ongevallen zijn 15 miljard per jaar, nog los van de enorme emotionele schade. Misschien moeten we proberen om wat minder te gaan klagen over files en eerst maar eens dat probleem oplossen.
Vanuit onze regio wordt vaak geklaagd over het feit dat in de Randstad veel meer wordt geïnvesteerd in de infrastructuur, maar het zou op termijn een zegen kunnen zijn. Voor je het weet wordt het hier net zo lelijk. We zullen een verschuiving moeten bereiken naar terughoudender en slimmer investeren in nieuwe infrastructuur. Zoals de regio het plan heeft om de driehoek Veghel-Asten-Eindhoven te versterken, met als doel om daarbinnen minder verkeersdruk te krijgen.
Veel filerijders blijken de relatief makkelijke opties niet op te rapen.
En ik voorzie dat we vroeg of laat toch gaan rekeningrijden, alleen al omdat er door de verwachte doorbraak van elektrische voertuigen anders niet genoeg accijnzen worden opgehaald om de infrastructuur te bekostigen. En als we dat dan toch al doen kunnen we hopelijk ook wat variabel gaan beprijzen. Veel filerijders blijken de relatief makkelijke opties niet op te rapen. Denk aan flexibilisering van werktijden, slimmer plannen van afspraken, beter gebruik van verkeersinformatie of de elektrische fiets. Een kleine financiële prikkel doet al veel in onze handelsnatie. Maar ook zonder die prikkel zijn die alternatieven beschikbaar voor velen.
En nog terugkomend op de metafoor van de dikke man en zijn riem. Als het verruimen van de riem niet het gewenste effect heeft, zou versmallen dan een optie zijn? Het schijnt dat mensen die willen afvallen juist een iets te strakke riem aanschaffen voor wat extra motivatie tot een gezonder leven. Stel u voor: minder asfalt om de file op te lossen. Dan wordt morgen echt beter.
Over deze column:
In een wekelijkse column, afwisselend geschreven door Maarten Steinbuch, Mary Fiers, Carlo van de Weijer, Lucien Engelen, Tessie Hartjes en Auke Hoekstra, probeert Innovation Origins uit te vinden hoe de toekomst eruit zal zien. De zes columnisten, af en toe aangevuld met gastbloggers, zijn allemaal op hun eigen manier bezig met oplossingen voor de problemen van onze tijd. Zodat Morgen Beter wordt. Hier alle eerdere afleveringen.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
