Milaan ontwerpt het ziekenhuis van de toekomst

Het ziekenhuis van de toekomst. Het ziekenhuis waarbij de patiënt centraal staat. Ziekenhuis 4.0 (wat is er eigenlijk gebeurd met ziekenhuis 3.0?). Allerlei begrippen voor hetzelfde, waarover iedereen wel een idee heeft, maar dat in de praktijk nauwelijks van de grond komt. Daarom belden we direct met de verantwoordelijke van het ‘Joint Research Healthcare Infrastructures’-platform toen de Polytechnische Universiteit van Milaan woensdag met een persbericht hierover kwam. De gerenommeerde universiteit gaat samen met een groep van bedrijven en instellingen samenwerken om het ziekenhuis van morgen te ontwerpen.

In zo’n ziekenhuis moet de patiënt centraal staan (kennelijk meer dan nu het geval is), ligt de productiviteit hoger en zijn de kosten lager. Het platform voorziet onder andere dat zorggerelateerde infecties zullen afnemen met 35 procent, 30 procent minder personeel een burn-out zal hebben en de gemiddelde duur van een ziekenhuisopname met 10 procent naar beneden gaat. “Het is de eerste keer dat er gezamenlijk naar de toekomst van de ‘fysieke’ ruimte van het ziekenhuis wordt gekeken”, zegt Stefano Capolongo, architect en hoogleraar ‘Ziekenhuisdesign en stedelijke gezondheidszorg’ aan de Milanese Politecnico-universiteit.

Wat houdt de Joint Research Healthcare Infrastructures in?

Dit is een open platform waar partners uit de academische wereld, het bedrijfsleven en gezondheidsinstellingen samenwerken om het model van het ziekenhuis van de toekomst te ontwerpen. Iedere deelnemer heeft zijn eigen benaderingswijze, maar we hebben allen hetzelfde doel om het ziekenhuis doelmatiger te laten functioneren, duurzamer te laten zijn en betere zorg te kunnen leveren. 

Waar is de effectiviteitsanalyse op gebaseerd?

Gegevens, zoals de afname van personeel met een burn-out en de vermindering van zorggerelateerde infecties, komen uit de wetenschappelijke literatuur. De Polytechnische Universiteit van Milaan heeft tal van observatiecentra, praktijkgerichte onderzoeksprojecten die zich toespitsen op een actueel thema en waar we in dit geval gezondheidsgegevens verzamelen. Om uiteindelijk uit te komen op een op feiten gebaseerd ontwerp (het Engelse begrip is ‘evidence-based design’, red.).

Waarom is het platform volgens u zo uniek?

We hebben rond de tafel, om het zo te zeggen, zowel academische wetenschappers als mensen van de toegepaste wetenschap uit bedrijven zoals Philips en Siemens. Daarnaast zitten ook vertegenwoordigers van de organen die besluiten en normen vaststellen aan tafel. Denk daarbij aan het Italiaanse Instituut voor de Volksgezondheid (Istituto superiore di sanità), het Ministerie van Gezondheid en de regionale regering (de gezondheidszorg in Italië is regionaal georganiseerd, red.). Ook de Italiaanse raad voor technische normalisatie is present. 

Als het om ziekenhuizen gaat, hebben betrokkenen het vooral over economische zaken, over management, over kostenbeheersing, over apparaten. Maar zelden spreekt men over het gebouw. Wij willen dat dit alles – mensen, management en apparaten – wordt vertaald in inhoudelijke ruimte, in materiële ruimte. 

Maar heeft het ziekenhuis als opnamelocatie wel toekomst?

Er zijn best wel wat mensen in het veld die menen dat het ziekenhuis in de toekomst geen bedden meer zal hebben. Er zijn al zorgcentra waar wel een medisch team is, maar geen patiënten. Die worden met behulp van camera’s en online instrumenten op afstand gevolgd. Maar je houdt altijd de noodzaak van chirurgie en andere gecompliceerde medische ingrepen die in een ziekenhuis moeten worden uitgevoerd en waarvoor patiënten moeten overblijven.  

Dan de hamvraag: hoe gaat het toekomstig ziekenhuis eruitzien?

We stappen af van de norm ‘bedden’. Traditioneel gesproken worden ziekenhuizen gebouwd naar een vast aantal bedden waarvan men denkt dat die nodig zijn. Wij gaan echter uit van de volume van de zorg. Wij kijken naar de handelingen die worden uitgevoerd. Het ziekenhuis zoals ik voor ogen heb heeft een modulaire opbouw. Elke basismodule is reproduceerbaar zonder dat het negatieve invloed heeft op het functioneren van de zorg. Een ziekenhuis kan in de loop van de tijd groter worden door modulen toe te voegen. Omdat elke module kan worden ingericht naar behoefte kunnen ruimtes indien nodig anders gebruikt. Een ruimte kan een kantoor zijn, maar ook tot doktorstudio worden omgevormd. Het ziekenhuis van morgen is dus flexibel. 

En de ziekenhuiskamers?

Kamers worden ingericht op het verblijf van een persoon, ook al is de ruimte ingesteld op twee plekken. Desgewenst is er plaats voor een particuliere verzorger. Dit systeem is ook goed in geval van een noodsituatie, bijvoorbeeld bij een pandemie of na een aardbeving.

Bij de inrichting van de kamer komt de digitalisering om de hoek kijken. De digitalisering van het ziekenhuis heeft niet alleen te maken met datamanagement, zoals vaak wordt gedacht, maar ook met de inrichting van ziekenhuiskamers. Zo wordt de veiligheid van de patiënt van afstand gewaarborgd, zoals controle op de beweging van de patiënt in zijn of haar bed en de ademhaling, enzovoort. 

Maar digitalisering houdt ook in dat de wanden van de kamer, maar ook het raamvlak, virtueel kunnen worden omgetoverd tot een andere omgeving, bijvoorbeeld een mooi landschap of een ander beeld waar de patiënt iets bij heeft. Mogelijk heeft dat een positieve invloed op het herstel van de patiënt. 

En dan nog iets. Zoveel mogelijk zullen handelingen zich in de ziekenhuiskamer afspelen. De technologie gaat meer naar de kamer, de patiënt zo min mogelijk naar ‘het apparaat’, operatiekamer daargelaten. Op die manier nemen de verplaatsingen in het ziekenhuis sterk af en daarmee ook het risico op infecties. 

Het ziekenhuis moet ook duurzaam worden, nietwaar?

Duurzaamheid is een belangrijke factor bij het ontwerp van het ziekenhuis van de toekomst. De levensduur van een ziekenhuis is ongeveer 50 jaar. Het nieuwe ziekenhuis zal zo zijn gebouwd, dat af- of ombouw duurzaam kan plaatsvinden.  

Dan is er nog de kwestie van materialen, zoals het gebruik van antivirale en antibacteriële materialen. Die zijn wel op de markt, maar worden nog weinig ingezet. En zo zijn er tal van aspecten die bij het ontwerp een rol spelen. We willen bijvoorbeeld de luchtkwaliteit in het ziekenhuis als een integraal systeem opnemen. Nu nog wordt de kwaliteit eigenlijk alleen in de gaten gehouden in de operatiekamer, de laboratoria en op de intensive care. Maar het is belangrijk dat het overal in het ziekenhuis gebeurt om infectiebesmetting tegen te gaan. 

Wanneer kunnen we het eerste ziekenhuis 4.0 in?

Ons doel is binnen drie jaar een compleet ontwerp te presenteren. Maar ik verwacht binnen een jaar al resultaat te kunnen tonen. De twee jaren daarna zullen we in detail de lay-out ontwerpen. Daarna kan het worden toegepast in de praktijk. 

Lees ook dat Philips denkt dat we in de toekomst minder vaak naar het ziekenhuis gaan