Geen grenzen aan groei: overvloed creëren door verspilling en lijden te elimineren

In een wekelijkse column, afwisselend geschreven door Maarten Steinbuch, Mary Fiers, Carlo van de Weijer, Lucien Engelen, Tessie Hartjes en Auke Hoekstra, probeert Innovation Origins uit te vinden hoe de toekomst eruit zal zien. De zes columnisten, af en toe aangevuld met gastbloggers, zijn allemaal op hun eigen manier bezig met oplossingen voor de problemen van onze tijd. Zodat Morgen Beter wordt. Deze zondag is Auke Hoekstra aan de beurt, over overvloed. Hier alle eerdere afleveringen.

Een van de meest gewaardeerde rapporten in milieukringen is de studie “Limits to Growth” uit 1972. Het benadrukte dat onze beschaving snel zou instorten als we onszelf niet zouden beperken en trok de conclusie dat we moeten streven naar “een situatie waarin de fundamentele materiële behoeften van elke persoon op aarde worden ingevuld”, zodat we kunnen overgaan “van groei naar evenwicht”.

De simulatie achter het model voorspelde geen “directe dreigende wereldwijde ramp”, tenzij je ergens tussen 2050 en 2100 als een directe dreiging ziet. Het model was verrassend accuraat en we gaan nog steeds door met het rampzalige “business as usual”-scenario dat het voorspelde. Het inspireerde me eigenlijk om voor een carrière in simulatie te kiezen. Maar met de conclusie ben ik het niet eens. Die conclusie, net als de focus op basisbehoeften in plaats van groei, was naar mijn mening nogal contraproductief. Ik denk dat het kernprobleem hier is dat groei wordt gelijkgesteld aan verspilling. Ik vind het jammer dat veel mensen in de milieubeweging nog steeds vastzitten in deze mentaliteit. Laten we stoppen met jammeren en slim te worden. We krijgen de zaken pas echt voor elkaar als we een positief motiverend signaal afgeven: er zijn geen grenzen aan de groei en we kunnen overvloed creëren door verspilling en lijden te elimineren.

“Er zijn geen grenzen aan de groei en we kunnen overvloed creëren door verspilling en lijden te elimineren.”

Laten we eens kijken hoe we dat kunnen doen voor de belangrijkste onderwerpen die in dit en de meeste andere milieuverslagen worden besproken: bevolking, voedsel, energie en goederen.

Bevolking

Door te streven naar een overvloed aan gezondheidszorg en anticonceptie kunnen we de verspilling van mensenlevens en het lijden dat inherent is aan overbevolking elimineren.

Verrassend genoeg houden nog steeds veel mensen vast aan de theorie van Thomas Malthus (1766-1834) dat bevolkingsgroei alleen beperkt kan worden door abstinentie of – realistischer – verhongering. (Hij dacht dat het Gods manier was om deugdzaam gedrag te onderwijzen.) Maar onderzoek na onderzoek toont aan dat als je eenmaal mensen uit de armoede haalt en hun gezondheidszorg en anticonceptie geeft, de bevolking zich snel stabiliseert. Er zijn momenteel 7,6 miljard mensen op deze planeet en als de huidige trends aanhouden zal deze zich stabiliseren op 11 miljard in 2100. Een van de beste dingen die we kunnen doen voor het milieu is onze inspanningen op te voeren om het lijden te verminderen, omdat dan de wereldbevolking zou stabiliseren op ongeveer 8 miljard (UN medium en low scenario’s).

Voeding

Door te streven naar voedsel in overvloed kunnen we de verspilling en het lijden elimineren dat onze huidige bio-industrie domineert.

De mensheid is het grondwater en de bodem aan het uitputten, we slopen de bossen en veroorzaken ongelooflijk lijden bij dieren (wist je trouwens dat varkens intelligenter en socialer zijn dan katten en honden?). En omdat we steeds meer vlees willen eten wordt het allemaal alleen maar erger, alleen al omat het omzetten van voedingswaarde van planten naar dieren een rendement van ongeveer 10% kent. Maar dat kunnen we allemaal veranderen als we moderne landbouwtechnieken toepassen en ons vlees voortaan verbouwen in een laboratorium in plaats van op een dier. Door het lijden en de verspilling die inherent zijn aan onze huidige bio-industrie te beëindigenen, kunnen we voedsel creëren dat gezonder, lekkerder, overvloedig en goedkoop is. Klinkt goed, nietwaar?

Energie

Door te streven naar een overvloed aan energie kunnen we de verspilling en het lijden elimineren die inherent zijn aan ons huidige systeem op basis van fossiele brandstoffen.

Fossiele brandstoffen zijn uiterst verspillend. We branden in een paar honderd jaar wat honderden miljoenen jaren heeft gekost om te ontstaan en de CO2 die daarvan het gevolg is warmt onze planeet op. Maar we kunnen daarvan af als we directe zonne-energie gaan oogsten. Bijvoorbeeld door gebruik te maken van zonnepanelen en windturbines (wist u trouwens dat zonnepanelen 50 tot 100 keer efficiënter zijn dan biobrandstoffen en ons tienduizend keer de energie kunnen geven die we nu nodig hebben?). Nog een extra bonus: jaarlijks worden miljoenen levens gered dankzij de gezondere lucht die hierdoor ontstaat en hoeven we geen regeringen meer tevreden te stellen die de mensenrechten schenden en terrorisme exporteren.

Goederen

Door te streven naar een overvloed aan goederen, kunnen we een einde maken aan de verspilling en het lijden die inherent zijn aan onze huidige “gebruik het en gooi het weg”-benadering van de productie.

Ik denk dat we allemaal wel weten dat het weggooien van spullen zonder ze te hergebruiken enorm verspillend is. En we hebben allemaal de beelden gezien van dieren (van walvissen tot albatrossen) die sterven omdat hun magen gevuld zijn met plastic. Ons beperken is opnieuw geen oplossing. Het probleem wordt er alleen maar minder slecht door. In plaats daarvan moeten we streven naar radicaal en volledig hergebruik. Dit is het moeilijkst, maar zal leiden tot producten van hogere kwaliteit, veel minder afval en uiteindelijk goedkopere producten. (Tesla claimt dat het zijn batterijen zal hergebruiken, mede omdat het goedkoper is dan de materialen opnieuw te kopen).

Conclusie

Alles bij elkaar levert dat mijn voorstel “Geen grenzen aan de groei” op. In een notendop:

• Maak gezondheidszorg en anticonceptie overvloedig zodat minder mensen sterven en de menselijke bevolking zich snel stabiliseert.
• Maak energie overvloedig door het direct van de zon te oogsten in plaats van het eerst om te zetten in planten of zelfs fossielen die we dan verbranden.
• Maak voedsel overvloedig door het direct van planten te oogsten in plaats van het eerst om te zetten in dieren die we vervolgens doden en eten.
• Maak goederen overvloedig door het materiaal waarvan ze gemaakt zijn opnieuw te gebruiken in plaats van het in vervuiling te veranderen.
• Ga leren, ga spelen, geniet!

Illustratie: “Raft of the Medusa”, Wiki Commons