“Nou”, begint Auke. “Tot op zekere hoogte maakt geld wel degelijk gelukkig. Als je geen dak boven je hoofd kunt betalen of niet genoeg geld hebt om eten te kopen, maakt het hebben van geld veel verschil.”
Onderzoek laat volgens de duurzaamheidsexpert zien dat mensen die zo’n twee tot vier keer een gemiddeld inkomen verdienen, de gelukkigste mensen zijn. “Hoeveel dat precies is, is in ieder land natuurlijk weer anders. Maar met zo’n inkomen hoef je je geen zorgen te maken en kun je relaxt leven.”
Auke stoort zich er aan dat vermogende figuren steeds rijker worden terwijl de ongelijkheid groeit. “We doen nu net alsof heel veel geld verdienen en steeds rijker worden het toppunt van geluk is. Kijk naar Amerika. Daar zien de mensen die al rijk zijn het bijna als hun recht om nog rijker te worden. Jij hebt dat geld verdiend, dus het is jouw geld. Punt. En dan komt de belastingdienst ook nog een deel halen waar jij zo hard voor hebt gewerkt, dat is toch diefstal?” zucht Auke met gevoel voor overdrijving.
Constructies optuigen om minder belasting te betalen
“Maar dat is wel de heersende gedachte”, gaat hij verder. “De allerrijksten doen flink hun best om zo min mogelijk belasting te hoeven betalen, kijk alleen al naar Trump. Of bedrijven die allerlei constructies optuigen om zoveel mogelijk geld over te houden. Dat gebeurt ook in Europa.”
Die mentaliteit zit verweven in het kapitalistisch systeem, denkt Auke. “Als je eenmaal rijk bent kun je – omdat je veel geld hebt – allerlei trucs inzetten om de belasting laag te houden. Heb je een private jet? Dat is werkvervoer en aftrekbaar. Hypotheken van huizen zet je op bedrijfsrekeningen en omdat je het toch kunt betalen, huur je de beste juristen in die adviezen geven zodat je meer geld op zak kunt houden. Zo wordt het bijna een degressief systeem waar je minder belasting betaalt als je veel verdient.”
Lang niet alles gaat slecht, benadrukt Auke. “Er zijn genoeg bedrijven die hier niet aan meewerken. Waar ze inzien dat de groeiende ongelijkheid tussen de top en onderkant scheef loopt. Ze denken na over hoe geld beter verdeeld kan worden. Een baas mag hier bijvoorbeeld niet meer dan tien keer meer verdienen dan een schoonmaker. Dat zijn stappen in de goede richting.”
Waarom is het hebben van steeds meer geld zo’n doel?
“Ik snap oprecht niet waarom steeds meer geld hebben zo’n groot doel is. Als je al twee huizen hebt, maakt een derde echt geen verschil. Daar word je niet gelukkiger van. Naarmate je meer geld hebt, wordt de toegevoegde waarde ervan minder. Voor iemand die in een kobaltmijn in Congo werkt, betekent een extra euro veel meer. Dat kan zijn dag maken. Maar als je al miljarden euro’s hebt, haal je je schouders op over die enkele euro.”
Daarom pleit Auke ervoor om de welvaart eerlijker te verdelen en zo ongelijkheid te verkleinen. “Ik streef naar een gelukkigere wereld. Iedereen heeft recht op voedsel, onderdak en een redelijke vorm van gezondheidszorg. De laatste tijd zie je wel dat de armoede afneemt, maar de ongelijkheid wordt alleen maar groter. Het einddoel – iedereen een gelukkig bestaan – lukt op deze manier nooit. Het is zo uit de hand gelopen dat de bovenste paar procent het grootste gedeelte van de rijkdom heeft. Terwijl er aan de onderkant nog steeds mensen omkomen van de honger omdat ze geen geld hebben.”
Meer belasting voor de allerrijksten en hiermee een basisinkomen voor iedereen betalen, is volgens Auke de oplossing. “Eigenlijk is het helemaal geen hemelbestormend nieuw idee. Ik ben voor een progressief stelsel. Meer verdienen is meer belasting betalen, simpel. Dat is niet heel spannend toch? Maar nogmaals: we moeten ons realiseren dat geluk heel sterk begint af te nemen naarmate je steeds meer geld hebt. Met dit belastingtarief kun je als vermogend persoon nog steeds een prima leven leiden zonder zorgen. Terwijl dit geld voor arme mensen echt verschil maakt. Als je accepteert dat ieder mens recht heeft op geluk, wordt eigenlijk iedereen hier beter van.”
Basisinkomen zorgt niet alleen voor eerlijkere wereld
Zelf zou Auke er ook geen moeite mee hebben om meer belasting te betalen. “Vroeger verdiende ik misschien wel vijf keer modaal. Nu niet meer, maar ik heb nog steeds niets te klagen. Mijn vrouw werkt ook en ik heb geen kinderen, dat scheelt misschien ook wel. Maar nog steeds, ik sta er heel relaxt in. Ik zou het in principe prima vinden om in het hoge tarief te vallen. Als er iets nuttigs met dat belastinggeld wordt gedaan, waarom niet?”
Een basisinkomen dus? “Ja, een bedrag dat je altijd krijgt. Of je nu heel de dag in bed ligt of jezelf nuttig maakt, met dit bedrag zou je enigszins rond moeten kunnen komen. Zo maak je controle op fraude overbodig en bent, denk ik, af van toeslagenaffaires. Natuurlijk zul je ook met het basisinkomen allerlei discussies krijgen. Hoe zit het bijvoorbeeld met een alleenstaande ouder met drie kinderen? Maar zoals het nu gaat, is het bekrompen – hoe zeg je dat in het Nederlands? The hoarding of riches? – waardoor anderen te weinig hebben, terwijl er voldoende is voor iedereen.”
Auke is ervan overtuigd dat de wereld hier niet alleen eerlijker van wordt, maar ook zuiniger. “Er wordt ons altijd ingeprent dat meer kopen goed is. De economie is gericht op steeds meer produceren. Terwijl we weten dat de manier waarop we met grondstoffen omgaan, eindig is. Dat is aantoonbaar uit de hand gelopen. Het zou mooi zijn als we door invoering van het basisinkomen ons op andere manieren gaan verrijken en ontwikkelen. Dat mensen meer tijd besteden aan hun kinderen, aan schrijven, nieuwe dingen leren of andere zaken die ze belangrijk vinden. Dat is ook luxe, maar dan in de vorm van meer tijd en minder belastend voor de aarde.”
