Duitsland zet voor een groener Europa in op waterstof en digitalisering

Een crisis als de coronapandemie vraagt om stevige maatregelen. De EU heeft 723,8 miljard vrijgemaakt om met het coronaherstelfonds (Recovery and Resilience Facility; RRF) de Europese economie uit de door corona veroorzaakte recessie te trekken. Om aanspraak te maken op een deel van die grote zak geld, dienen lidstaten een plan in bij de Europese Commissie. In de serie Decarbonizing Europe leggen we die plannen onder een vergrootglas.

“Een duidelijk signaal voor klimaatactie en digitalisatie.” Zo omschreef Olaf Scholz april vorig jaar, toen nog Minister van Financiën en inmiddels Bondskanselier, het Deutscher Afbau und Resilienzplan (DARP), zoals de oosterburen het herstelplan noemen. Daarmee is geen woord teveel gezegd: 42 procent van de in totaal €25.6 miljard aan subsidie die Duitsland heeft binnengehaald wordt besteed aan de ‘groene’ transitie en 53 procent is gereserveerd voor de digitale transitie.  

Prioriteit: groene waterstof

Het klimaatbeleid en de energietransitie zijn “prioriteit van de Duitse regering”. Met die woorden begint het DARP. Naast de renovatie van 40.000 woningen tot een energie-efficiënt niveau (€2,5 miljard) en een klimaatvriendelijke mobiliteitssector (€5,5 miljard) is waterstof in het DARP een hoofdrolspeler voor de Duitse klimaattransitie. Dat komt niet als een verrassing, zeker niet na de ambitieuze waterstofstrategie die Duitsland in 2020 presenteerde. Hierin sprak het land de aspiratie uitsprak om wereldwijde koploper te worden in het gebruik van waterstof als energiedrager.

Volgens Niklas Höhne, oprichter van het NewClimate Institute en bijzonder hoogleraar Mitigatie van Broeikasgassen aan de WUR, ziet Duitsland waterstof als een potentiële markt in de toekomst. Slim, maar vanuit een klimaatoogpunt kleven er genoeg bezwaren aan vast. “Het decarbonisatieproces van de industrie komt in gevaar door de nadruk zo sterk te leggen op ‘groene’ waterstof. De komende jaren is er nog niet genoeg groene waterstof. Het enige alternatief is dan blauwe waterstof of steenkool. Daar schiet je alsnog niet genoeg mee op, in het ergste geval wordt het gebruik van gas alleen maar gestimuleerd.”

Ook Volker Quaschning, professor Regeneratieve Energiesystemen aan de Hogeschool voor Techniek en Wetenschap in Berlijn, is sceptisch over de focus op groene waterstof. “Met waterstof kan de regering beloven dat er niks hoeft te veranderen.”

Wat de mening over waterstof ook is, dat het onderdeel gaat uitmaken van de energietransitie is zeker. Alleen de deelstaat Noordrijn-Westfalen verwacht in 2050 jaarlijks tussen de 70 en 160 terawattuur waterstof nodig te hebben.

Quaschning: “Om aan de vraag te kunnen voldoen, zullen we waterstof moeten importeren uit landen waar ruimte is om energie op te wekken. Daar zal veel onderzoek naar gedaan moeten worden. Ook naar het transporteren van waterstof, trouwens.”

Voor dergelijk onderzoek en waterstofprojecten is in het DARP €3,3 miljard gereserveerd. Daarbovenop gaat er €1,5 miljard naar gezamenlijk onderzoek met Frankrijk voor het opzetten van een waterstofwaardeketen in Europa (IPCEI Hydrogen).

Duitsland en de digitale transitie: een ingewikkeld verhaal

Een tweede thema dat veel aandacht (en iets meer dan de helft van het totale budget) krijgt in het DARP, is digitalisering. Het contact tussen de Duitse overheid en haar burgers vindt nog nauwelijks langs een digitale weg plaats, trage internetverbindingen zijn aan de orde van de dag en in 2018 vond tweederde van de transacties in Duitsland plaats via cashgeld.

Het onderwerp is onlosmakelijk verbonden met decarbonsiering, aldus Höhne. “De transitie naar een duurzaam ecosysteem van slimme ketens, kan alleen een succes worden als iedereen samenwerkt en met elkaar in verbinding staat. Zonder een centraal, digitaal systeem lopen we als een van de grootste Europese landen achter.” Bij die uitspraak lijkt ook de Duitse regering zich aan te sluiten: 53 procent van het totale budget is gereserveerd voor de digitale transitie. Een opvallend hoog percentage (en ver boven het EU-criterium van 20 procent): geen enkel ander land geeft in verhouding zoveel uit aan digitalisering.

Duitsland moet van ver komen en de €13,6 miljard die voor het thema gereserveerd is, is volgens Höhne geen overbodige luxe. “Het administratiesysteem van onze overheid komt uit de vorige eeuw. Tijdens corona zijn we wat dat betreft met onze neus op de feiten gedrukt – het tijdperk van faxen is écht voorbij.”

Er gaat onder andere €3 miljard naar programma’s in het kader van het de Online-Zugriffsgesetz – waarmee er een landelijk systeem van digitale administratie wordt opgezet, nog eens €3 miljard naar betere digitale infrastructuur voor ziekenhuizen en wordt er ingezet op digitalisering in het onderwijs (€1,4 miljard).

“Het administratiesysteem van onze overheid komt uit de vorige eeuw. Tijdens corona zijn we wat dat betreft met onze neus op de feiten gedrukt – het tijdperk van faxen is écht voorbij.”

Niklas Höhne

‘Mehr Fortschritt wagen’

Volgens Höhne ligt de grootste uitdaging voor Duitsland in de klimaattransitie bij de snelheid. “De burgers willen wel. De politieke partijen zeggen ook dat ze het willen. Maar we moeten het complete systeem veranderen. Snel. En als maatschappij zijn we in Duitsland nou eenmaal nogal traag als het om veranderingen gaat.”

Met het coalitieakkoord ‘Mehr Fortschritt wagen’ (Meer vooruitgang durven) lijken de SPD, FDP en de Groenen die uitdaging in ieder geval aan te willen gaan. “Op papier staat het er, dat is in ieder geval een begin”, glimlacht Höhne.

Foto: oude staalfabriek bij Duisburg (Ruhrgebied). (c) Pixabay