Gemeenten moeten vanwege het klimaatakkoord van Parijs hun CO2-uitstoot de komende tien jaar halveren. Om dat te bereiken zijn duurzame investeringen nodig. Soms gaat dat mis, zoals dit voorjaar in Rotterdam. Deel twee van een tweeluik.
Eind mei maakte de gemeente Rotterdam bekend dat ze het schip in is gegaan door aandelen te kopen in het fonds Guide Plus Sustainable Investment dat investeert in innovatieve start-ups. Dat kwam doordat grootaandeelhouder R. niet over de brug kwam met het door hem beloofde kapitaal. Daardoor stortte het fonds in. De bedoeling was dat de start-ups in het fonds de verduurzaming van Rotterdam zouden versnellen.
Net als de meeste andere Nederlandse gemeenten wil Rotterdam namelijk, conform het klimaatakkoord van Parijs, de uitstoot van CO2 voor 2030 halveren. De gemeente sloot daarom vorig jaar een klimaatakkoord met bijna 50 bedrijven in de regio Rijnmond. Onderdeel daarvan is de sluiting van twee kolencentrales. Een ander deel betreft de verduurzaming van huizen door allerlei maatregelen. Denk daarbij aan isolatie van woningen, de installatie van zonnepanelen op daken en een experiment met de opslag van zonne-energie, zodat je er ook gebruik van kunt maken als het regent.
Mislukte investering in Guide Plus
Al met al is het verduurzamen van Rotterdam dus een grote puzzel, waarvan de investering in het Guide Plusfonds voor innovatieve start-ups een van de vele kleine stukjes was. De vraag is nu: was die investering een goed idee? Het antwoord laat zich het beste uitleggen door een reconstructie van de wijze waarop de gemeente het besluit genomen heeft om erin te stappen.
Lees ook: Groen innovatiefonds wankelt door valse toezegging €20 miljoen
Ergens in 2018 kwam de oprichter van het Guide Plus Sustainable Investment Fund, Edgard Creemers, als een soort scharensliep langs de deur van de gemeente met de vraag of deze geld in zijn duurzame start-upfonds wilde storten. Reden was dat Creemers in het coalitieakkoord gelezen had dat de gemeente hoog inzette op verduurzaming. Dat zou onder andere kunnen door te investeren in groene start-ups.
Als scharensliep langs de deur
De uiterst gemotiveerde groene wethouder die erover gaat in Rotterdam, Arno Bonte (GroenLinks), zei al vrij snel ‘ja’. Bonte hoopte op die manier innovatieve start-ups naar de stad te halen – goed voor de werkgelegenheid en goed voor het klimaat – en beloofde Creemers dat de gemeente 2 miljoen euro in zijn fonds zou steken. Daarna betaalde de gemeente ongeveer een halve ton aan opstartkosten. Voordat de 2 miljoen overgemaakt zou worden om in start-ups te investeren, maakte de gemeente een aanbetaling van een ton over. Het goede nieuws: die ton heeft Guide Plus terugbetaald. De 2 miljoen euro is niet geïnvesteerd en dus ook niet verloren. Het slechte nieuws is dat die halve ton aan gemaakte opstartkosten is verdampt en verhaald moet worden op een kale kip, meneer R.. Volgens de gemeente is hij een oplichter en een fraudeur – door wiens toedoen het Guide Plus fonds is ingestort. Dat bedrag is naar alle waarschijnlijkheid verloren.
Geen controle AFM
Dan is de vraag: hoe heeft dit kunnen gebeuren? Verschillende raadsleden zoals Jan Willem Verheij van de Rotterdamse VVD-fractie, Geert Koster van Leefbaar Rotterdam en Faouzi Achbar van DENK stelden tijdens de verschillende vergaderingen over deelname aan het Guide Plus-fonds telkens weer dezelfde vraag aan de wethouder: waarom denkt de gemeente Rotterdam plotseling verstand te hebben van beleggen? Zij snapten niet waarom Bonte bijna blind leek te vertrouwen op fondsoprichter Creemers. Een groot risico, zeker omdat dit type fonds buiten de controle van de Autoriteit Financiële Markten valt. Raadslid Dennis Tak van de PvdA – bankier van beroep – wierp tegen dat Creemers een geweldig cv heeft op gebied van financiën en dat dit dus geen probleem zou moeten zijn.
Dat kan zo zijn. Maar Creemers zelf ging ook het schip in. Hij bouwde het fonds rondom een toezegging van een kennis van een kennis, de heer R. dus. Die is sinds halverwege 2019 (opnieuw) failliet. R. zou 20 miljoen euro van de in totaal ruim 23 miljoen euro in het fonds inleggen. Hij deed dat uiteindelijk niet waardoor het fonds instortte.
Grootste geldschieter verkeerde in faillissement
Creemers deed geen diepgravend onderzoek naar de zakelijke achtergrond van R., naar eigen zeggen omdat hij deze kende via een privé contact en omdat een accountantscheck erg duur is. Bovendien hoefde dit formeel ook niet omdat dit fonds buiten de regels van de AFM valt. Maar als hij het wel had gedaan, had hij geweten dat R. in 2018 toen hij zijn eerste gesprekken met hem voerde, in faillissement verkeerde of daar net uit was.
Grote investeerders in start-ups werken heel anders dan Creemers en de gemeente in dit geval hebben gedaan. Zij checken de bedrijven met wie ze in zee gaan tot op het laatste cijfer achter de komma voor ze ook maar een cent overmaken. Dat is allemaal niet gebeurd. Niet door de gemeente Rotterdam, en niet door de oprichter van het Guide Plus Sustainable Investment Fund.
Geen inzicht in beleggingsteam gemeente Rotterdam
Het CDA-raadslid Segers-Hoogendoorn had tijdens een van de vergaderingen over het Guide Plus-fonds een tip voor de wethouder die hij gaf in de vorm van een vraag. Hij vroeg of het geen goed idee zou zijn voor de gemeente Rotterdam om aan te sluiten bij het investeringsfonds van Innovation Quarter. Dat investeert geld in innovatieve duurzame start-ups namens de provincie Zuid-Holland. Maar ook die vraag werd negatief beantwoord, omdat het gespecialiseerde beleggingsteam van de provincie niet specifiek op Rotterdam gericht zou zijn.
Dat is misschien waar. Maar de gemeente Rotterdam is weer niet gespecialiseerd in het scouten van innovatieve start-ups, en ook niet in het beoordelen van en het beleggen in start-upfondsen zoals het Guide Plus Sustainable Investment Fund. Toch wil de gemeente zelf miljoenen beleggen in groene innovatieve start-ups vanwege dat doel om de CO2-uitstoot omlaag te brengen. De wethouder heeft aangekondigd dat er dit najaar een nieuw gemeentelijk fonds komt dat zal investeren in innovatieve start-ups die een bijdrage leveren aan de energietransitie. Dat zal betaald worden uit de opbrengst van de verkoop van de aandelen in Eneco die ongeveer een miljard op zal leveren.
Rotterdam gaat opnieuw beleggen in groene start-ups
Net als tijdens het openbare overleg over de participatie van de gemeente Rotterdam in het Guide Plus Sustainable Investment Fund, is ook bij dit nieuwe start-upsfonds niet duidelijk welke experts van de gemeente verantwoordelijk worden voor de beleggingen. Wat is hun track record? De fondsenstrategie die de gemeenteraad onlangs afhamerde om dit nieuwe fonds mogelijk te maken, geeft hierover geen enkele informatie.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
